Βρίσκεται στα παράλια του Δ.Δ.Βασιλικου
Οι πρώτες ανασκαφές στο Λευκαντί έγιναν τη δεκαετία του 1960 από την Αγγλική αρχαιολογική Σχολή στην Αθήνα. Έτσι, αποκαλύφθηκε ότι κοντά στη παραλία, στο λόφο της Ξηρόπολης υπήρχε αξιόλογος αρχαίος οικισμό. Η Ξηρόπολη κατοικήθηκε για πρώτη φορά το 3.000 π.Χ δηλαδή στην Πρωτοελλαδική περίοδο και γνώρισε μεγάλη ακμή τα προϊστορικά χρόνια, αλλά και αργότερα. Δηλαδή τη Ύστερη Πρωτογεωμετρική και Γεωμετρική εποχή, μέχρι περίπου τα 700 π.Χ., οπότε ο χώρος εγκαταλείφθηκε.
Οι ανασκαφές στην Ξηρόπολη έφεραν στο φως αντικείμενα, που φανερώνουν, ότι οι κάτοικοι της είχαν εμπορικές συνδιαλλαγές με την Τρωάδα της Μικρά Ασίας και τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.
Οι αρχαιολογικές ανασκαφές επεκτάθηκαν και σε ένα λόφο, 500 περίπου μέτρα δυτικά της Ξηρόπολης την Τούμπα. Το σπουδαιότερο εύρημα είναι ένα μεγάλο αψιδωτό λιθόκτιστο κτίριο, σήματος παραλληλόγραμμου, μήκους περίπου 48 μ. και πλάτους 10 μ. το κτίσμα αυτό χρονολογείται στα μέσα περίπου του 10ου π.Χ. αιώνα και αποτελεί τον "πρόδρομο", την πρώϊμη μορφή του αρχαίου ελληνικού ναού.
Κάτω από το δάπεδο του κτιρίου αυτού - που μάλλον αποτελούσε τον οίκο κάποιου ηγεμόνα - βρέθηκε διπλή ηγεμονική ταφή άνδρα και γυναίκας, σε διμερές χώρισμα του βράχου. Κατά μία μάλιστα εκδοχή, η περιοχή του Βασιλικού οφείλει το όνομά της στην ύπαρξη αυτού του "βασιλικού" τάφου.
κάντε κλικ πάνω στις φωτογραφίες για μεγέθυνση
Το νεκρικό άρμα έσυραν 4 μικρόσωμα άλογα, που είχαν ριχτεί από ψηλά και οι σκελετοί τους ήρθαν στο φως από την αρχαιολογική σκαπάνη.
Ο άνδρας είχε αποτεφρωθεί και του είχαν αποθέσει τα όπλα του.
Μέσα στο χάλκινο αγγείο, όπου ήταν τοποθετημένη η τέφρα του, βρέθηκε διπλωμένο ένα λινό ύφασμα. Πρόκειται για το νεκρικό ένδυμα του άνδρα, καθώς είναι μεν μακρύ ως τα πόδια, αλλά χωρίς ανοίγματα για τα χέρια.
Είναι το αρχαιότερο ένδυμα που έχει βρεθεί έως τώρα στον ελλαδικό χώρο (1.100 π.Χ.), ίσως και σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η γυναίκα, που είχε ενταφιασθεί, έφερε χρυσό νεκρικό διάκοσμο. Ήταν περίπου 30 χρονών και έπασχε από μεσογειακή αναιμία, όπως προέκυψε από την οστεολογική μελέτη του σκελετού της. Έχουν ανακαλυφθεί συνολικά 57 τάφοι και 16 πυρές.
Εντύπωση κάνει το γεγονός πως συνυπάρχουν τα δύο έθιμα, της ενταφίασης και της καύσης του νεκρού.
Το νεκροταφείο της Τούμπας χαρακτηρίζεται επίσης από τη λαμπρότητα και τον πλούτο των ευρημάτων (χρυσά κοσμήματα, είδη πολυτελείας από την Ανατολή, αντικείμενα από φαγεντιανή, σκεύη και αγγεία από χαλκό και πολλά πήλινα αγγεία). Το γεγονός αυτό αποδεικνύει την ακμαιότητα και το υψηλό επίπεδο πολιτισμού των κατοίκων της Ευβοϊκής αυτής κοινωνίας, αλλά και τις μακροχρόνιες επαφές με χώρες της Ανατολής. Τα ταξίδια των κατοίκων και οι εμπορικές συνδιαλλαγές τους θα οδηγήσουν αργότερα (τον 8ο αιώνα π.Χ.) στην εισαγωγή του μεγαλύτερου αγαθού: των συμβόλων της Ελληνικής γραφής από τη Φοινίκη.
Η αρχαιολογική έρευνα στο Λευκαντί κατέδειξε τη σημαντική προσφορά των κατοίκων του Ληλαντίου πεδίου κατά το 10ο και τον 9ο π.Χ. αιώνα, ιδιαίτερα στην πνευματική και οικονομική ανάπτυξη της νέας Ελλάδας των ιστορικών χρόνων.
Τα ευρήματα της περιοχής, μπορεί κανείς να τα θαυμάσει από κοντά στο μουσείο της Ερέτριας και στο Εθνικό αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας.
Τα ευρήματά του είναι σημαντικά για να γνωρίσουμε το πολιτισμό της 1ης χιλιετηρίδας π.Χ. που θεωρείται "σκοτεινή" περίοδος. Τα στοιχεία που αποκάλυψε η αρχαιολογική έρευνα, αφορούν τη θρησκεία, την αρχιτεκτονική των ναών, τους μύθους και μας βοηθούν στο να κατανοήσουμε καλύτερα κάποιες πτυχές του ομηρικού έπους, τις κινήσεις του μεγάλου αποικισμού με τις επαφές με την ανατολή και την εισαγωγής της αλφαβήτου.
Στις ανασκαφές ανακαλύφθηκαν πολλά ευρήματα της Πρωτογεωμετρικής περιόδου, Θολωτοί τάφοι, που περιείχαν κύπελλα, αμφορείς, επίχρυσα αγγεία και ελάσματα από χρυσό. Πρωτογεωμετρικό κτίριο που χρονολογείται στα 1100 π.Χ. και κάτω από το δάπεδο του διπλός τάφος σε βάθος 3 μ. λαξευμένος σε βράχο, με δύο διαμερίσματα. Στο ένα βρέθηκαν δύο ανθρώπινες ταφές. Η μία περιελάμβανε ακέραιο σκελετό που αποδίδεται σε γυναίκα ηλικίας μέχρι 30 χρόνων που έφερε χρυσό στηθόδεσμο, μία χρυσή μάσκα καθώς και χρυσό περιδέραιο.
Δίπλα στο σκελετό βρέθηκε σιδερένιο μαχαίρι με ελεφαντοστέινη λαβή, απόδειξη κατά τους αρχαιολόγους ότι η γυναίκα θυσιάστηκε μετά το θάνατο του συζύγου και τάφηκε δίπλα στην τέφρα του. Δίπλα στο σκελετό της νεκρής βρέθηκαν τα καμένα οστά ενός άνδρα, τυλιγμένα σε λινό χιτώνα. Το ύφασμα αυτό μήκος 1,4 μ. που αποτελεί το πιο σπουδαίο εύρημα θεωρείται το πιο αρχαίο που έχει βρεθεί στον Ελλαδικό και Ευρωπαϊκό χώρο. Επίσης βρέθηκαν σιδερένια όπλα: ξίφος, αιχμή λόγχης και πέτρινο ακόνι, που επιβεβαιώνει το γεγονός ότι ο νεκρός ήταν στρατιώτης ή μέλος βασιλικής οικογένειας.